Ngay từ năm 1961, khi dân số cả nước ta chỉ mới khoảng 31 triệu người trong đó Miền Bắc chỉ gần 17 triệu người, Hội đồng Chính phủ đã có Quyết định số 216-CP ngày 26/12 “về việc sinh đẻ có hướng dẫn”. Với văn bản này có thể nói Việt Nam thuộc nhóm những nước có chương trình kế hoạch hóa gia đình sớm nhất thế giới. Trải qua 59 năm thực hiện các mục tiêu của công tác Dân số, nước ta đã đạt được những thành tựu quan trọng, góp phần phát triển kinh tế bền vững của đất nước.

Ý nghĩa tháng hành động quốc gia về Dân số và kỷ niệm ngày Dân số Việt Nam 26/12 Ngay từ năm 1961, khi dân số cả nước ta chỉ mới khoảng 31 triệu người trong đó Miền Bắc chỉ gần 17 triệu người, Hội đồng Chính phủ đã có Quyết định số 216-CP ngày 26/12 “về việc sinh đẻ có hướng dẫn”. Với văn bản này có thể nói Việt Nam thuộc nhóm những nước có chương trình kế hoạch hóa gia đình sớm nhất thế giới. Trải qua 59 năm thực hiện các mục tiêu của công tác Dân số, nước ta đã đạt được những thành tựu quan trọng, góp phần phát triển kinh tế bền vững của đất nước. Trung bình mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh sản có 6,4 con năm 1960 giảm xuống còn 2,09 con năm 2006 (đạt mức sinh thay thế) và duy trì liên tục đến nay; Việt Nam đã đạt được nhiều tiến bộ trong nỗ lực chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ em. Tỷ suất chết trẻ em dưới 1 tuổi và tỷ suất chết trẻ em dưới 5 tuổi đều giảm mạnh trong vòng hai thập kỷ qua. Tỷ suất chết của trẻ em dưới 1 tuổi (IMR) là 14 trẻ tử vong trên 1000 trẻ sinh sống, giảm hơn một nửa so với cách đây 20 năm, đưa Việt Nam thành 1 trong 5 nước đang phát triển có mức tử vong bà mẹ, trẻ em giảm nhanh nhất trên thế giới; Tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em giảm nhanh; Tuổi thọ trung bình của người Việt Nam là 73,6 tuổi; trong đó, tuổi thọ của nam giới là 71,0 tuổi, của nữ giới là 76,3 tuổi. Từ năm 1989 đến nay, tuổi thọ trung bình của Việt Nam liên tục tăng, từ 65,2 tuổi năm 1989 lên 73,6 tuổi năm 2019. Những kết quả quan trọng này đã đóng góp đáng kể vào thành tựu phát triển kinh tế - xã hội thời kỳ đổi mới, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân. Nhờ thành công của chương trình dân số - sức khỏe sinh sản, Việt Nam đã khép lại thời kỳ cơ cấu “dân số trẻ” bước vào thời kỳ cơ cấu “dân số vàng”, đây là cơ hội có một không hai trong lịch sử phát triển nhân khẩu học của mỗi quốc gia. Hiện tại, với quy mô dân số hơn 96.2 triệu người, Việt Nam là nước đông dân thứ 15 trên thế giới và thứ 3 khu vực Đông Nam Á; trong đó có khoảng 56 triệu người đang trong độ tuổi lao động (theo số liệu của tổng cục thống kê), đây là nguồn nhân lực to lớn cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa, cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc, cho sự chấn hưng và phát triển của dân tộc. Vì vậy, đầu tư phát triển giáo dục, y tế và việc làm cho lực lượng lao động trẻ nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực có vai trò cốt yếu trong giai đoạn hiện nay. Bên cạnh mức sinh thấp, dân số Việt Nam đang xuất hiện những xu hướng mới, vừa mang lại cơ hội, vừa gây ra những thách thức cho sự phát triển bền vững ở nước ta, như: Cơ cấu dân số vàng; mất cân bằng giới tính khi sinh; già hoá dân số; mức sinh giữa các vùng còn chênh lệch đáng kể; chất lượng dân số tăng lên nhưng chưa cao; di dân diễn ra mạnh mẽ và phân bố dân số còn nhiều bất cập. Rõ ràng, tình trạng dân số của nước ta ngày nay đã hoàn toàn khác tình trạng dân số cách đây hơn nửa thế kỷ. Do đó, đã đến lúc phải giải quyết toàn diện các vấn đề dân số, chứ không chỉ đơn thuần là kế hoạch hóa gia đình. Chính vì vậy, Nghị quyết số 21/NQ-TW của Hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã định hướng cho chính sách dân số Việt Nam trong thời gian tới là:"Tiếp tục chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hoá gia đình sang dân số và phát triển. Công tác dân số phải chú trọng toàn diện các mặt quy mô, cơ cấu, phân bố, đặc biệt là chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ hữu cơ với các yếu tố kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh và bảo đảm phát triển nhanh, bền vững". Cùng với cả nước, công tác Dân số-KHHGĐ của tỉnh Vĩnh Phúc đã có những đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế xã hội của tỉnh và đất nước. Trong nhiều năm qua, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Vĩnh Phúc luôn xác định công tác DS-KHHGĐ là bộ phận quan trọng của Chiến lược phát triển của tỉnh, là giải pháp cơ bản để nâng cao chất lượng cuộc sống của từng người, từng gia đình và cộng đồng. Do đó, UBND tỉnh Vĩnh Phúc đã ban hành nhiều chương trình, đề án, kế hoạch nhằm cụ thể hóa những chỉ tiêu, nhiệm vụ trọng tâm của Nghị quyết 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới và Quyết định số 1679/QĐ-TTg ngày 22/11/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược Dân số/SKSS Việt Nam đến năm 2030 như Kế hoạch số 79-KH/TU ngày 29/01/2018 của Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc, Kế hoạch triển khai thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới; Kế hoạch số 2367/KH-UBND ngày 09/4/2018 của UBND tỉnh Vĩnh Phúc, kế hoạch hành động thực hiện Kế hoạch số 79-KH/TU ngày 29/01/2018 của Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc Kế hoạch triển khai thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới.... Cùng với sự phấn đấu tích cực của các ngành, các cấp, các tổ chức đoàn thể, sự nỗ lực của đội ngũ cán bộ làm công tác DS-KHHGĐ; sự quan tâm ủng hộ, giúp đỡ; phối hợp của các ban, ngành đoàn thể trong tỉnh và sự đồng tình hưởng ứng của nhân dân công tác DS-KHHGĐ của tỉnh Vĩnh Phúc đã đạt được những thành tựu đáng kể: Dự kiến, năm 2020, tỷ suất sinh đạt 15,34‰ giảm 1,66‰ so với kế hoạch đề ra. Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên 1%; Tỷ số giới tính khi sinh là 115 trẻ trai/100 trẻ gái. Tỷ lệ sàng lọc trước sinh đạt 120 % chỉ tiêu kế hoạch năm. Tỷ lệ sàng lọc sơ sinh đạt 120 % chỉ tiêu kế hoạch năm. Ngoài ra, nhiều mô hình nâng cao chất lượng dân số đã được triển khai và nhân rộng như: mô hình tư vấn chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cộng đồng; mô hình tư vấn và khám SKSS trước hôn nhân … Như vậy, trong nhiều năm qua, thành tựu của công tác dân số tỉnh Vĩnh Phúc từng bước ổn định về quy mô, giảm tỷ suất sinh, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tăng tuổi thọ trung bình, tăng cường chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân, giảm tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng... Đặc biệt là cải thiện cơ cấu dân số về tuổi, làm cho nhóm dân số trong độ tuổi lao động chiếm đa số trong tổng số dân cư. Theo cơ cấu tuổi dân số hiện tại Vĩnh Phúc đang trong thời kỳ “Dân số vàng” tạo tiền đề cho phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Vĩnh Phúc. Mặc dù công tác dân số trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc đã đạt được những kết quả quan trọng, đóng góp tích cực cho sự phát triển kinh tế - xã hội chung của tỉnh Vĩnh Phúc, nhưng trong giai đoạn hiện nay công tác dân số đang đứng trước những khó khăn, thách thức: Năm 2020 cả Thế giới đang đối mặt với đại dịch Covid, đại dịch ảnh hưởng lớn đến mọi mặt kinh tế xã hội trong đó có công tác tuyên truyền vận động, nâng cao nhận thức, nâng cao chất lượng dân số; Tỷ lệ sinh con thứ ba vẫn ở mức cao chưa ổn định; chất lượng dân số còn chưa tương xứng với tiềm năng của tỉnh Vĩnh Phúc, do đó cần tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai thực hiện các hoạt động nâng cao chất lượng dân số tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn tới. Tỷ số giới tính khi sinh của tỉnh Vĩnh Phúc vẫn còn ở mức cao so với toàn quốc. Biến động dân số cơ học hàng năm lớn do đó, khó khăn trong việc quản lý dữ liệu dân cư trên địa bàn ảnh hưởng đến hoạt động xã hội và phục vụ dịch vụ trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. Tuổi thọ của người dân tăng cao nhưng tuổi sống khỏe còn thấp, tỷ lệ người cao tuổi tăng nhanh vì thế già hóa dân số đang là một thách thức lớn của tỉnh Vĩnh Phúc đòi hỏi phải có một kế hoạch chủ động ứng phó và những chính sách phù hợp nhằm đảm bảo tốt hơn sức khỏe, an sinh xã hội và quyền lợi của người cao tuổi, tầm vóc, thể lực của Thanh niên tuy có cao hơn so với bình quân chung của cả nước nhưng còn hạn chế so với các nước trong khu vực. Với nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của chương trình DS-KHHGĐ trong sự nghiệp phát triển kinh tế- xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống, toàn bộ hệ thống làm công tác DS-KHHGĐ quyết tâm đoàn kết phấn đấu khắc phục mọi khó khăn, vận dụng những điều kiện thuận lợi, xác định những nhiệm vụ và biện pháp thích hợp trong tình hình mới, chủ động sáng tạo trong mọi hoạt động, nỗ lực thực hiện nhiệm vụ được giao, tạo tiền đề thuận lợi để triển khai các nhiệm vụ DS-KHHGĐ trong giai đoạn tới. Hưởng ứng Tháng hành động quốc gia về Dân số và Kỷ niệm ngày Dân số Việt Nam 26/12 với chủ đề: “Nâng cao chất lượng dân số để góp phần phát triển đất nước nhanh và bền vững”, cần tập trung tuyên truyền các nội dung trọng tâm của Nghị quyết 21-NQ/TW:“Tiếp tục chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Công tác dân số phải chú trọng toàn diện các mặt quy mô, cơ cấu, phân bố, đặc biệt là chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ hữu cơ với các yếu tố kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh và bảo đảm phát triển nhanh, bền vững”; huy động các ban ngành, đoàn thể và xã hội đồng hành cùng sự nghiệp Dân số và Phát triển vì sự phồn vinh của đất nước, tuyên truyền về nâng cao chất lượng dân số, chú trọng tuyên truyền các nội dung về sức khỏe sinh sản VTN/TN, tư vấn, khám sức khỏe trước hôn nhân; Tầm soát, chẩn đoán và điều trị sớm bệnh tật trước sinh và sơ sinh cho các cặp vợ chồng trẻ, các gia đình trẻ. Bằng những kinh nghiệm phong phú và những bài học quý giá trong 59 năm qua, chương trình dân số của tỉnh Vĩnh Phúc nói riêng và cả nước nói chung quyết tâm vươn lên những tầm cao mới, thực hiện nhiệm vụ quan trọng nhất là cùng với cả nước bảo đảm duy trì được mức sinh thay thế để ổn định quy mô dân số vào giữa thế kỷ 21, tiến tới nâng cao chất lượng dân số tạo điều kiện để mỗi người dân, mỗi gia đình và toàn xã hội có cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Phong Lan-Trưởng phòng TT-GD Chi cục Dân số-KHHGĐ tỉnh Vĩnh Phúc